روایت تاریخی

تاریخ وفات حضرت خدیجه: در خصوص تاریخ رحلت حضرت خدیجه سلام الله علیها چهار نقل قول در کتب تاریخی ذکر شده است:

۱ـ به روایت مشهور حضرت خديجه سلام الله علیها همسر گرامی پیامبر در دهم ماه رمضان و در بازگشت از شعب ابی طالب دعوت حق را لبیک گفت و جان به جان آفرين تسليم كرد. شیخ کفعمی، مصباح کفعمی ص ۵۱۳، شیخ مفید مسار الشیعه ص ۲۳، بحارالانوار،ج ۹،ص ۱۴ ، ابوریحان بیرونی، آثارالباقیه ص ۵۳۳،شیخ عباس قمی فیض العلام  ص ۴۵

 ۲ ـ شیخ طوسی در صفحه ۸۱۲ جلد ۲ مصباح المتهجد به نقل از ابن عیاش وفات ابوطالب را در ۲۶ ماه رجب ذکر کرده است و از آنجائی که اکثر مورخین همچون (شیخ کفعمی در المصباح ص ۵۱۳، طبرسی در اعلام الوری ص ۱۰، الدر النظیم ص ۱۱۱، مجلسی در بحارالانوار ج ۱۶ ص ۳ و .... ) وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها را سه روز پس از رحلت ابوطالب عنوان کرده اند لذا به روایتی وفات ایشان در ۲۹ ماه رجب سال دهم بعثت بوده است. 

۳ ـ شیخ عباس قمی نیز در روایت دومی به نقل شیخ بهایی روز اول محرم را نیز ذکر کرده است (  شیخ عباس قمی، فیض العلام  ص۴۲)

۴ـ به روایت ضعیفی که مرحوم خراسانی نقل کرده است وفات آن حضرت در چهارم ماه ذیقعده بوده است ( مرحوم خراسانی منتخب التواریخ ص ۱۴)   البته همانطور که بعضی از علما همچون علامه مجلسی ذکر کرده اند مشهورتر و معتبرتر در ماه مبارک رمضان رحلت نموده اند ( بحارالانوار،ج ۹،ص ۱۴. سيز الاعلام النبلاء،ج ۲،ص ۱۱۲)

سن حضرت خدیجه در هنگام وفات: برخی از مورخین سن آن حضرت را در هنگام وفات ۶۵ سالگی اعلام کرده اند اما از دیدگاه اهل تحقیق و مورخان قول ضعیفی است به طوری که حاکم نیشابوری بعد از نقل قول هشام بن عروه، این قول را شاذ و ضعیف می داند و می نویسد؛ توفیت خدیجة بنت خویلد (رضی الله عنها) وهی ابنة خمس وستین سنة، هذا قول شاذ (مستدرک حاکم ج ۳ ص ۱۸۲ همچنین بيهقي می‌گويد: بلغت خديجة خمساً وستين سنة، ويقال: خمسين سنة، وهو أصح..... عضی می‌گويند: سن حضرت خديجه سلام الله علیها (در هنگام وفات) ۶۵ ساله بود و برخی ديگر گفته اند: در آن وقت ايشان ۵۰ ساله بوده است كه قول صحيح هم همين است  

پيغمبرخدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم شخصاً خديجه سلام الله علیها را غسل داد، حنوط كرد و با همان پارچه ای كه جبرئيل از طرف خداوند عز و جل براي خديجه سلام الله علیها آورده بود كفن كرد. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم شخصاً درون قبر رفت و سپس خديجه سلام الله علیها را در خاك نهاد و آنگاه سنگ لحد را در جاي خود قرار داد؛ او بر مصیبت مرگ خديجه سلام الله علیها اشك می‌ريخت، دعا می‌كرد و برايش آمرزش می‌طلبيد. آرامگاه خديجه در گورستان مكه در "حجون" واقع  شده است ( بحارالانوار،ج ۹،ص ۱۴(  رحلت حضرت خديجه برای پيغمبر  صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مصيبتي بزرگ بود زيرا خديجه تنها همسر پیامبر نبود بلکه  ياور  و همراه پيغمبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بود.

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با اين كه بعدها با زناني چند ازدواج كرد ولي هرگز خديجه سلام الله علیها را از ياد نبرد. عايشه می‌گويد: هر وقت پيغمبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به ياد خديجه می‌افتاد، محزون و گرفته می‌شد و براي او طلب آمرزش می‌کرد. روزي من حسادت کردم  و گفتم: يا رسول اللّه، خداوند به جاي آن پير زن، زني جوان و زيبا به شما داد.  پيغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ناگهان بر آشفت و خشمگين شد  و فرمود: أَیْنَ مِثْلُ خَدِیجَةَ، صَدَّقَتْنِی حِینَ کَذَّبَنِی النَّاسُ‏ وَ وَازَرَتْنِی عَلَی دِینِ اللَّهِ وَ أَعَانَتْنِی عَلَیْهِ بِمَالِهَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی أَنْ أُبَشِّرَ خَدِیجَةَ بِبَیْتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ قَصَبِ الزُّمُرُّدِ لَا صَخَبَ فِیهِ وَ لَا نَصَب. مثل خدیجه سلام الله علیها پیدا نخواهد شد. خدیجه در آن هنگام که مردم مرا تکذیب کردند، مرا تصدیق نمود، و مرا با ثروت خود برای پیشرفت دین خدا یاری نمود. خدا به من دستور داد خدیجه را به قصر زمرّدی که در بهشت دارد و هیچ رنج و زحمتی در آن نیست، بشارت دهم. .( تذکرة الخواص ص  ۲۷۳، بحارالانوار ،ج ۴۳،ص ۱۳۱)

ابوسعید خدری می گوید: «رسول خدا(ص) فرمود: وقتی که در شب معراج، جبرئیل مرا به سوی آسمان ها برد و سیر داد، هنگام مراجعت، به جبرئیل گفتم: آیا حاجتی داری؟ جبرئیل گفت: حاجت من، این است که سلام خدا و سلام مرا به خدیجه برسانی. پیامبر خدا وقتی به زمین رسید، سلام خدا و جبرئیل را به خدیجه سلام الله علیها ابلاغ کرد. خدیجه گفت: « إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ وَ مِنْهُ السَّلَامُ وَ إِلَيْهِ السَّلَامُ وَ عَلَى جَبْرَئِيلَ‏ السَّلَام‏؛ همانا ذات پاک خدا سلام است و از اوست سلام و سلام به سوی او بازگردد. و بر جبرئیل سلام باد» تفسیر العیاشی ج ۲ص ۲۷۹، تفسیر نورالثقلین ج۳ ص ۱۳۳ بحارالانوار ،ج ۱۶،ص ۷ )

روزی جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: أَقْرِئْ خَدِيجَةَ مِنْ رَبِّهَا السَّلَامَ ای پیامبر سلام پرورگارت را به خدیجه ابلاغ کن؛ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم يَا خَدِيجَةُ هَذَا جَبْرَئِيلُ يُقْرِئُكِ مِنْ رَبِّكِ السَّلَامَ  پیامبر رو به حضرت خدیجه سلام الله علیها کرد و فرمود: ای خدیجه این جبرئیل است که سلام خداوند را به تو ابلاغ می کند؛ قَالَتْ خَدِيجَةُ اللَّهُ السَّلَامُ وَ مِنْهُ السَّلَامُ وَ عَلَى جَبْرَئِيلَ‏ السَّلَامُ‏. حضرت خدیجه سلام الله علیها پاسخ دادند به درستی که ذات پاک خدا سلام است و از اوست سلام و بر پیام آور وحی جبرئیل سلام باد؛ کشف الغمه ج ۱ص ۵۱۲، بحارالانوار ،ج ۱۶،ص ۱۱) نقل است روزی جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت ای رسول خدا! این خدیجه است. هرگاه نزد تو آمد، بر او از سوی پروردگارش و از طرف من، سلام برسان و او را به خانه ای از یک قطعه(از زبرجد)، در بهشت که در آن رنج و ناآرامی نیست، مژده بده»بحارالانوار ،ج ۱۶،ص ۸

حضرت امام صادق عليه السّلام فرمود: " لَمَّا تُوُفِّيَتْ‏ خَدِيجَةُ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا) جَعَلَتْ فَاطِمَةُ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا) تَلُوذُ بِرَسُولِ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم وَ تَدُورُ حَوْلَهُ، وَ تَقُولُ: يَا أَبَتِ، أَيْنَ أُمِّي وقتي خديجه سلام الله علیها از دنيا رفت، فاطمه كودكي خردسال بود، نزد پدر آمد و گفت:مادرم كجاست؟ پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سكوت كرد. فَنَزَلَ جَبْرَئِيلُ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فَقَالَ لَهُ: رَبُّكَ يَأْمُرُكَ أَنْ تُقْرِئَ فَاطِمَةَ السَّلَامَ، وَ تَقُولَ لَهَا: إِنَّ أُمَّكِ فِي بَيْتٍ مِنْ قَصَبٍ، كِعَابُهُ‏ مِنْ ذَهَبٍ، وَ عُمُدُهُ يَاقُوتٌ أَحْمَرُ، بَيْنَ آسِيَةَ وَ مَرْيَمَ بِنْتِ عِمْرَانَ، جبرئيل نازل شد و گفت: خدايت سلام می‌رساند و می‌فرمايد: به زهرا بفرما  مادرت به بهشت رفته و در كاخ طلايي كه ستونش از ياقوت سرخ است و اطرافش آسيه و مريم هستند زندگی می‌کند. فَقَالَتْ فَاطِمَةُ (عَلَيْهَا السَّلَامُ): إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ، وَ مِنْهُ السَّلَامُ، وَ إِلَيْهِ السَّلَامُ. (  امالی طوسی ص ۱۷۵، المجالس، ص ۱۱۰، بحار الانوار ج ۱۶ ص ۱ )

خديجه سلام الله علیها از بزرگترين بانوان اسلام به شمار می‌رود. او اولين زني بود كه اسلام آورد  چنان كه علی بن ابی طالب عليه السّلام اولين مردي بود كه به اسلام روي آورد.(  تنقيح المقال،ج ۳،ص ۷۷.)  اولين زنی كه نماز خواند، خديجه بود. او انساني روشن بين و دورانديش بود. باگذشت، علاقمند به معنويات، وزين و با وقار، معتقد به حق و حقيقت و متمايل به اخبار آسماني بود. ( بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۲۱و ۷۹.)  همين شرافت براي او بس كه همسر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بود و گسترش اسلام به كمك مال و ثروت او و همراهی همه جانبه اش با پیامبر تحقق يافت. ( سيرالاعلام النُّبلاء،ج ۲،ص ۱۱۱ ) خديجه سلام الله علیها از كتب آسماني آگاهي داشت و علاوه بر كثرت اموال و املاك،  او  را "ملكة بطحاء" می‌گفتند. از نظر عقل و زيركي نيز برتري فوق العاده اي داشت و مهمتر اينكه حتي قبل از اسلام وي را "طاهره"  و "مباركه" و "سيدة زنان" می‌خواندند.( رياحين الشريعه، ج۲،ص۲۰۷. سيرالاعلام النبلاء،ج ۲،ص ۱۱۱ )  جالب اين است كه او از كساني بود كه انتظار ظهور پيامبر جديد را می‌كشيد و هميشه از ورقة بن نوفل و ديگر علماء جوياي نشانه های نبوت می‌شد. اشعار فصيح پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از علم و ادب و كمال و محبت او به آن بزرگوار حكايت می‌كند. (  بحارالانوار، ج ۱۶،ص ۵۲)

یکی از داستان هایی که در وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها مطرح می شود این است که جبرئیل پنج کفن بهشتی آورد و ....متاسفانه علیرغم جستجو و مطالعات گسترده ما در منابع معتبر و دسته اول تاریخی ما چنین روایت و گزارشی نیافتیم فقط این موضوع در کتاب الخصائص الفاطمیه مرحوم باقر کجوری متوفای قرن چهاردم هجری آمده است ولیکن با توجه به اینکه کتاب مذکور در قرن چهارم هجری تألیف شده و در این کتاب هم سندی ارائه نشده است لذا معتبر و قابل قبول نبوده و توصیه می کنیم تا سند معتبری در این خصوص نیافتید در نقل آن جانب احتیاط را داشته باشید تا خدایی ناکرده با نقل کلام کذب به ائمه روزۀ شما باطل نشود